Prioriteren van voetgangers

Fietsinfrastructuur is top

Ik heb het genoegen gehad verschillende internationale delegaties door Nederlandse steden te leiden om de alom bekende fietsinfrastructuur van het land te ervaren. De meeste deelnemers zijn verbaasd over de schaalgrootte waarop Nederland een fietssysteem heeft opgebouwd. Een dicht en geavanceerd netwerk van routes en diensten speciaal voor de fiets. De meeste buitenlanders zijn onder de indruk en geïnspireerd om wat ze hebben geleerd in hun eigen stad toe te passen. Maar een terugkerend commentaar van (meestal Europese) bezoekers: de opmerkelijk lage kwaliteit voetgangersruimte. En eerlijk gezegd ben ik het met hen eens.

Europese trottoirs als voorbeeld

In de loop der jaren heb ik diverse steden buiten Nederland bezocht, zoals Berlijn, Parijs, Keulen, Krakau en Turijn. Er viel me wel iets op: weinig obstakels op de stoep. Het is niet zo dat er geen objecten op het trottoir staan, maar staan ze er wel dan versmallen ze de voetgangersruimte niet verder dan de begaanbare breedte. In Nederland merk je vooral in dichte stadscentra dat de voetgangersruimte vaak wordt belemmerd door een mix van terrassen, stadsmeubilair, borden, vuilnisbakken, steigers en natuurlijk geparkeerde voertuigen. En zeker dit laatste is vooral een uitdaging omdat het vaak voorkomt dat fietsen, brommers, scootmobielen en soms zelfs auto’s ruimte op het trottoir innemen. Met steeds meer objecten die het trottoir bezetten, worden voetgangers vaak aan hun lot overgelaten en slalommen ze naar hun bestemming. Als het doel is om steden toegankelijk te maken en houden voor iedereen, ongeacht leeftijd en mogelijkheden, dan helpt het niet om van het trottoir een hindernisbaan te maken.

Fietsparkeren

In het streven naar meer ruimte voor mensen in plaats van voor auto’s, moet meer ruimte worden onttrokken aan de laatstgenoemde om de eerstgenoemde te dienen. Idealiter wordt de gewonnen ruimte gebruikt voor parkeren en doorstroming van meer ruimte-efficiënte vervoerswijzen zoals fietsen en lopen. In de praktijk blijkt echter dat de behoeften van voertuigen – vooral het parkeren ervan – nog steeds zwaarder wegen dan die van de mens. Met de toenemende verscheidenheid aan voertuigen op de wegen en fietspaden, passen vele niet in de conventionele parkeerinfrastructuur. Neem bijvoorbeeld de fat bike. Die kan uiteraard geen hele autoparkeerplaats innemen, maar is ook te groot om in de meeste fietsenrekken te plaatsen. Hetzelfde kan gezegd worden van scooters, vooral die te huur zijn via een app, vaak verspreid over de stad op minder ideale locaties.

Walther Ploos van Amstel schreef in Het Parool de volgende controversiële maar indringende uitspraak: ‘De fiets [is] de nieuwe heilige koe, die overal moet kunnen rijden en overal moet kunnen staan, liefst voor de deur op de stoep.’ Waar in de USA de auto koning is, is het in Nederland de fiets. Natuurlijk zou ik veel liever in een koninkrijk van fietsen wonen dan in een koninkrijk van auto’s, maar nog beter zou een plaats zijn waar de voetganger koning is. Een koning die mens is in plaats van machine.

Wandelen is gratis en gezond

Lopen is niet alleen de meest ruimte-efficiënte manier van vervoer, maar het is ook gratis en goed voor de gezondheid. Het verbaast me dat in een land waar grond schaars is en efficiëntie hoog in het vaandel staat, de voetganger nog steeds geen prioriteit nummer één heeft.

Of we het nu willen of niet, verandering is in zicht. Om je fiets langer dan 24 uur te stallen in de twee grootste fietsgarages van het land (respectievelijk Utrecht en Amsterdam) moet je betalen. Met de uiteindelijke afschaffing van de bekende fietsflat in Amsterdam zullen er bovendien veel minder plekken rond het station zijn waar je je fiets gratis kunt stallen. In Den Haag zijn er bepaalde plekken waar je je fiets maar een kwartier mag stallen, waardoor in feite ‘laadzones’ voor fietsen ontstaan.

Wat nog steeds lijkt te ontbreken is een aanpak om mensen aan te moedigen te voet te gaan. Zoals het moeilijk is om de Amerikaan uit zijn auto te krijgen, is het moeilijk om de Nederlander van zijn fiets te krijgen – zelfs voor een wandeling van 10 minuten naar de supermarkt.

Leren van onze buren

Helaas bevatten mobiliteitsplannen zelden concrete voetgangersambities. Hoewel sommigen zeggen dat deze discrepantie te wijten is aan de moeilijkheid om voetgangersstromen te meten, leidt dit al snel tot een kip-of-ei scenario. Stellen we geen ambities omdat we ze moeilijk kunnen tellen of doen we geen moeite om ze te tellen omdat we geen ambities stellen? Toch heeft Nederland het heel goed gedaan wat verkeersveiligheid betreft en blijven we een voorbeeld voor andere landen. Toch denk ik dat we met beiden voeten op de grond moeten staan en beseffen dat ook wij dingen te leren hebben. Misschien van onze Europese buren?