deelfiets / Delft / fietsparkeren / mobike / open data / samenwerking

Hoe Delft dé deelfietsenstad van Nederland is geworden

Verschillende steden in Nederland zijn druk met de deelfiets. Ze zien de kansen als het gaat om bereikbaarheid en het terugdringen van de fietsparkeerdruk, maar worstelen met mogelijk overlast en het maken van beleid wat deze overlast moet voorkomen. Intussen heeft Delft zich weten te ontpoppen tot dé deelfietsenstad van Nederland. Hoe is het zover gekomen en wat kunnen we leren van Delft?

In de jaren 60 van de vorige eeuw introduceerde Luud Schimmelpennink het witte fietsenplan in Amsterdam. Witgeschilderde fietsen zonder slot werden verspreid over de stad om zo een einde te maken aan de ‘asfaltterreur van de gemotoriseerde bourgeoisie’ (de provo versie van ons hogere doel: het terugdringen van de autoafhankelijkheid). Het was echter verboden om fietsen niet op slot te zetten dus de politie haalde de fietsen weg en het was snel afgelopen met ’s werelds eerste deelfietsensysteem. Sindsdien heeft de ontwikkeling van de deelfiets niet stilgestaan. Via het coin-deposit systeem in Denemarken, de ov-fiets in Nederland en verschillende ‘docking based’-systemen zijn we nu beland bij de ‘free-floating’ deelfietsen, oftewel scharrelfietsen. Deze fietsen zijn voorzien van gps en slimme sloten die mensen kunnen openen met behulp van hun smartphone. Dit maakt dat de fietsen in principe overal kunnen worden geopend en achtergelaten.

Vorig jaar vonden ‘free-floating’ deelfietsen hun weg naar Amsterdam en Rotterdam en het leek erop dat de rest van Nederland snel zou volgen. Inmiddels zijn de fietsen in Amsterdam verboden en hebben aanbieders in Rotterdam tot augustus de tijd om aan te tonen dat ze geen overlast veroorzaken. Overlast van de fietsen maakt dat gemeenten voorzichtig zijn met de deelfietsen en dit is zonde. Indien goed geregeld biedt de deelfiets namelijk een enorme meerwaarde voor de bereikbaarheid. Zeker in de last-mile en als oplossing voor het fietsparkeerprobleem op stations (de stationsfiets is verantwoordelijk voor bijna de helft van de stallingsdruk!).

In het najaar van 2017 is Mobycon door Bereikbaar Haaglanden en Rijnland, TU Delft en een aantal organisaties op het Science Park in Delft gevraagd om ze te helpen met het terugdringen van het autogebruik (in de spits). Een analyse wees uit dat er grote kansen lagen voor deelfietsen en naar aanleiding hiervan zijn de gesprekken met Mobike en gemeente Delft begonnen. Zowel Mobike als de gemeente bleken enthousiast en besloten een proef met de deelfietsen te starten. Gemeente Delft gebruikt de ervaringen met Mobike vervolgens om een reguleringskader uit te werken om ook in de toekomst grip te blijven houden op deelfietsen in de stad.

deelfiets geparkeerd

Terwijl de grote steden worstelen met hun deelfietsenbeleid zien we in Delft sinds een aantal maanden dus ook ineens dat allerlei mensen zich op oranje-grijze fietsen door de stad bewegen. Vanaf de introductie worden de fietsen uitzonderlijk goed gebruikt en sindsdien is zowel het aantal fietsen als het aantal ritten flink gegroeid terwijl de overlast door de fietsen beperkt is gebleven.

Welke factoren bepalen dit succes? Hieronder de succesfactoren van Delft:

  •  Intensieve samenwerking voor en tijdens de proef (afgestemd plan vooraf en elke 3 weken overleg over onder andere beheer, overlast en gebruik);
  • Mede hierdoor een goede balans tussen voldoende fietsen en een dekkend netwerk enerzijds en het voorkomen van overlast anderzijds;
  • Heldere doelstelling (Bereikbaarheid Science Park van en naar de stations en het centrum);
  • Elkaars belangen en wensen respecteren (overheid wil overlast beperken maar deelfietsenpartij wil wel een rendabel systeem op kunnen zetten);
  • Lokale samenwerking met onder andere de organisaties op het Science Park, Bereikbaar Haaglanden en Rijnland (communicatie), Biesieklette (stallingen) en TU Delft (onderzoek);
  • Focus op het openbaar vervoer (vrijwel alle ritten zijn van of naar een station);
  • De grootte, structuur en samenstelling van de stad (relatief kleine stad met korte fietsafstanden, een niet al te groot en ingewikkeld stationsgebied en een grote hoeveelheid internationale studenten).

Hiernaast levert de proef een hoop lessen op die niet alleen nuttig zijn voor Delft, maar ook voor andere steden die bezig zijn of gaan met deelfietsenbeleid zoals:

  • Er is behoefte aan data voor evaluatie en monitoring. Het eisen van data als voorwaarde om deelfietsen te mogen exploiteren is hierbij het meest effectief (en geef heel specifiek aan welke data, bijvoorbeeld de herkomsten en bestemmingen uitgezet naar de tijd).
  • Prijzen worden in principe bepaald door deelfietsexploitanten en als er geen afspraken over prijzen zijn, zijn zij vrij om de prijzen aan te passen. De vraag is of dit wenselijk is (zeker als er maar één aanbieder in een stad is).
  • De ontwikkeling van MaaS vraagt om het integreren van vervoerswijzen in één app. Zeker als er meerdere deelfietsconcepten door elkaar functioneren is het van belang rekening te houden met (al dan niet) de eisen van open data/technische koppeling voor MaaS-toepassingen (waarvoor onlangs een intentieovereenkomst is getekend).
  • Als je als overheid zonder kosten deelfietsen in je stad wilt hebben, zul je de exploitatie aantrekkelijk genoeg moeten houden voor aanbieders. Te strenge eisen kunnen ervoor zorgen dat er uiteindelijk geen deelfietsen komen.
  • In aanvulling op het vorige punt: de fietsen zijn ontworpen om kostenefficiënt te zijn en dit betekent dat ze waarschijnlijk minder comfortabel fietsen dan je eigen fiets. Voor korte afstanden is dit geen probleem. Denk dus goed na over wat een passend deelfietsensysteem is voor het probleem dat je wilt oplossen, ook al betekent dit dat er misschien moet worden bijbetaald.

De belangrijkste les is waarschijnlijk nog wel dat je als overheid veel meer kunt doen met deelfietsen dan alleen betalen of aan banden leggen. Door deelfietspartijen op de juiste manier te faciliteren bevorder je hun business case en is er ruimte om ook weer iets van hun te verlangen. De belangrijkste stap hierin? Realiseer plekken voor deelfietsen op stations waar de monopoliepositie van ov-fiets en parkeerverboden het erg lastig maken voor andere partijen om hun diensten aan de man te kunnen brengen.

 

">

Robin Kleine

Adviseur mobiliteit

‘Allerlei ontwikkelingen en innovaties maken dat onze mobiliteit verandert. Deze innovaties variëren van datatoepassingen tot nieuwe manieren van samenwerken. Mijn doel is te zorgen dat veranderingen leiden tot duurzame mobiliteit en een prettige leefomgeving voor iedereen.’

Gerelateerd

blog
november 2022

Publieke mobiliteit

Van openbaar vervoer naar publieke mobiliteit?

lees meer
blog
november 2022

Participatie

Betaalbaar openbaar vervoer voor iedereen

lees meer
blog
oktober 2022

Visievorming

STOP!

lees meer
blog
juli 2022

Participatie

Ov en flexvervoer in Denemarken - verslag studiereis

lees meer
blog
juni 2022

Participatie

Hoe maak je vraagafhankelijk vervoer toegankelijk?

lees meer
blog
mei 2022

Verkeersveiligheid

Vals alarm in de wereld van rotondes!

lees meer
blog
april 2022

Visievorming

De data-gedreven parkeeropgave

lees meer
blog
april 2022

Participatie

Barneveld vervoert flexibel en inclusief met AutoMaatje

lees meer
blog
april 2022

Verkeersveiligheid

Inzet conflictanalyse verhoogt veiligheid kruispunten

lees meer
blog
april 2022

Participatie

De consument in ons mobiliteitssyteem

lees meer